De afgelopen dagen ontvingen we signalen dat mensen op intimiderende wijze zijn aangesproken op straat om afstand van elkaar te houden. Amsterdam BIJ1 steunt de maatregelen van de overheid om binnen te blijven zolang het nodig is. Samen strijden we zo tegen het coronavirus en beschermen we de kwetsbaren onder ons. Maar, we maken ons ook zorgen. De oproep van premier Rutte om elkaar aan te spreken op ons gedrag, heeft vooral gevolgen voor mensen die niet voldoen aan het beeld van “het traditionele Nederlandse gezin”.
In de Amsterdamse gemeenteraad werkt BIJ1 aan de meest belangrijke politieke zaken rondom de huidige coronacrisis. Nu komen we op voor mensen die het hardst getroffen worden. Maar ook straks als de crisis voorbij is zullen we blijven opkomen voor bijvoorbeeld salarisverhoging van mensen in de zorg. We blijven altijd vragen stellen als er ongelijkheid aan de orde is. Ook in deze crisistijd blijkt het nodig. We delen hier onze zorgen over de toespraken van de overheid rondom de coronacrisis.
We maken we ons zorgen over de problematische oproep van Rutte. Ook houdt het eentonige beeld dat de overheid schetst van “het traditionele Nederlandse gezin” onnodig weinig rekening met mensen die niet aan dit beeld voldoen. We bespreken ook de stigmatisering van jongeren en jonge mensen. Tot slot bespreken we waarom het ook in crisistijd belangrijk is dat elke Nederlander zich herkent in de berichtgeving van de overheid.
Het probleem van Rutte’s oproep: 'Spreek elkaar aan op gedrag'
In de persconferentie van 20 maart riep premier Rutte expliciet en herhaaldelijk op tot onderlinge burgercontrole bij slordige omgang met de maatregelen. Het is belangrijk om jezelf en je omgeving te beschermen voor besmetting van het virus. Maar helaas kent de vrijbrief een keerzijde die onderbelicht blijft.
Het gevolg: mensen worden afgesnauwd of nageroepen door vluchtige voorbijgangers. Ook als ze maar met twee personen waren. Deze ervaring kan buitengewoon intimiderend zijn voor mensen die al worstelen met psychische kwetsbaarheid. Denk aan personen die te maken hebben gehad met (seksuele) intimidatie, pesten en andere mogelijke trauma’s, of mensen met een sociale angststoornis, burn-out, depressie, of hoogsensitiviteit.
Juist omdat de overheid burgers oproept om elkaar te controleren, moet heel duidelijk worden gemaakt op welke manier en voor welke situatie dit geldt. Dit om te voorkomen dat mensen hier onterecht slachtoffer van worden, of worden gediscrimineerd.
Het gezin
Het RIVM maakt duidelijk dat de 1,5 meter afstand “buiten het eigen gezin om” geldt. Desondanks voelden een aantal LGBTQIA+ personen zich de afgelopen week, tijdens een wandeling of een fietstocht, geïntimideerd door commentaar van omstanders. De persoon met wie ze waren, was de partner of een gezinslid. Zorgen hierover werden met ons gedeeld:
“Het lijkt nu alsof de enige mensen die de 1,5 meter afstandsregel mogen overtreden heterostellen- en gezinnen zijn. Niet erg anders dan onze dagelijkse ervaringen als lhbtqers in de publieke ruimte, maar de hetero-gemeenschap voelt zich in tijden van corona minder beperkt in het bekritiseren van alles wat niet binnen dit straatbeeld past”
Ook van alleenstaande ouders die met hun jonge kind naar de supermarkt moesten hebben we zeer schokkende verhalen gehoord. In sommige gevallen gingen mensen zover dat ze ruzie maakten met alleenstaande ouders in de aanwezigheid van het kind bij de supermarkt.
De officiële toespraken van de overheid verwijzen naar een beeld van partnerschap, het gezin, of het huishouden dat bestaat uit vader en moeder met biologisch eigen kinderen. Het aanspreken van mensen op straat op hun ‘verkeerde gedrag’ zonder te begrijpen wat de relatie tot elkaar is, dwingt mensen die niet aan dit beeld voldoen, om verantwoording af te leggen aan vreemden over hun privésituatie.
Jonge mensen krijgen (weer) de schuld.
Daarnaast schetst Rutte een negatief beeld over “jonge mensen” (wie daar ook toe behoren). Jongeren worden als groep aangesproken en neergezet als onverantwoorde mensen die het verpesten voor iedereen:
“Dus wat mij vreselijk irriteerde waren de beelden in de journaals en RTL Nieuws en de kranten de afgelopen dagen van jonge mensen die zeiden: ach, ik ben niet zo bezorgd. Nee, misschien niet voor jezelf, maar je leeft niet alleen voor jezelf. We leven hier met 17 miljoen mensen in een land, doe het dan voor de oudere mensen, de mensen met een zwakkere gezondheid, die wel degelijk risico’s lopen als ze door jou worden aangestoken.”
Op deze manier stigmatiseert Rutte jonge mensen. Er zullen jongeren zijn die het helaas niet nauw genoeg nemen met de maatregelen. Maar dagelijks in Amsterdam zien we ook voorbeelden van mensen van alle leeftijden, die de regels aan de laars lappen. De frustratie onder verschillende leeftijdsgroepen is al eerder omschreven:
“Door dit soort generatieconflicten wordt de kloof tussen jong en oud steeds groter, en stereotypes werken averechts. Hoewel het begrijpelijk is dat beide groepen, vooral millennials, van zich afbijten na een hoop getreiter, is het duidelijk dat deze ‘oog om oog en tand om tand’-methode niet veel verandering teweegbrengt”.
De uitspraken van Rutte werken leeftijdsdiscriminatie in de hand. Ze drijven mensen nog verder uit elkaar. Terwijl hij in diezelfde toespraak oproept tot samenwerking tegen het virus.
Waarom is dit nú belangrijk terwijl we in een crisis zitten?
Het is juist nu belangrijk dat politici alle mensen in Nederland weten aan te spreken. Mensen moeten zich kunnen herkennen in het beeld dat geschetst wordt, zodat iedereen zich aangesproken voelt. Maar ook, zodat mensen zich begrepen voelen. Mensen die hulp nodig hebben, zijn vaak minderheden in de samenleving. Ook zij moeten weten dat ze gehoord worden als ze erom vragen.
De politieke leiders en medische experts die nu veel in de media aan het woord zijn, spreken niet namens de verschillende groepen mensen in Nederland. Het zijn voornamelijk witte cis- mannen van middelbare leeftijd. In de persconferenties lijkt het weer vaker te gaan over een Nederlandse samenleving van traditionele christelijke normen en waarden.
Zo heeft de koning het in zijn toespraak over: “De sportclub, de koffieochtend, de muziekvereniging, het familieweekend, de kerkdienst.” Het aanhalen van de kerkdienst wél, maar bijvoorbeeld niet de moskee, is een politieke keuze. De koning spreekt ook kinderen toe en noemt: “balletles of voetbal” wat toevallig twee sporten zijn die erg sterk verwijzen naar meisjes of jongens. De voorbeelden sluiten onnodig mensen buiten die zich hier niet in herkennen.
“Het is nu niet het moment” horen we de politici zeggen wanneer mensen kritiek hebben op het corona beleid. Maar, als BIJ1 weten we als geen ander dat het nooit het moment is om te spreken over ongelijkheid en discriminatie. De overweging die Amsterdam BIJ1 maakt zal altijd, dus ook nu zijn om te waken tegen institutionele discriminatie.
Hoe dan wel?
Voor overheid en medische deskundigen
- Pas een intersectionele - en mensenrechtenbenadering toe ook op crisis beleid en communicatie.
- Vermijd verwijzingen naar ‘het gezin’ of ‘het huishouden’. Dit is voor iedereen anders in te vullen. Spreek bijvoorbeeld liever over mensen met wie je een ‘intieme relatie’ hebt.
Voor ons allemaal op straat
- Wanneer het toch noodzakelijk is om onbekenden op straat aan te spreken voor veiligheid van ieders gezondheid, vraag dan of de groep een ‘quarantaine gezin’ betreft.
Wil je zelf jouw ervaringen delen? Dat kan (ook anoniem)!
Heb je vragen, tips, of suggesties voor ons? Laat een (prive) reactie achter of mail naar: amsterdam@bij1.org.
Tot slot, wees verstandig, maar ook een beetje lief: we moeten het met elkaar doen.
Luistertip: De Poly Podcast over non-monogamie in tijden van corona
Leestips:
- https://atria.nl/nieuws-publicaties/beeldvorming-stereotypering/waarom-het-belangrijk-is-te-kijken-naar-man-vrouw-verschillen-in-tijden-van-corona/
- http://feministallianceforrights.org/blog/2020/03/20/action-call-for-a-feminist-covid-19-policy/
- https://www.womeninc.nl/Uploaded_files/Zelf/incomplete-stijlgids-voor-inclusieve-taal.3cd304.pdf