De gemeenteraad van Amsterdam besprak op woensdag 9 september de Regioaanpak Huiselijk Geweld en Kindermishandeling 2020-2024. De cijfers uit het rapport zijn wederom schrikbarend. In 2019 kwamen er in de regio Amsterdam-Amstelland 11.556 meldingen van huiselijk geweld en/of kindermishandeling binnen bij Veilig Thuis. Sinds het begin van Veilig Thuis in 2015 is het aantal meldingen elk jaar minimaal 20% toegenomen. Een kanttekening is dat deze toename niet hoeft te betekenen dat het geweld is toegenomen, maar er meer inzicht komt in de verschrikkelijke realiteit van deze minder zichtbare vormen van geweld. Het overgrote deel van de meldingen ging om ernstige vormen van geweld. En het overgrote deel van de daders is man.
We leven in een samenleving die mannelijk geweld bagatelliseert, legitimeert, normaliseert en zelfs uitlokt. Geweld tegen vrouwen komt veel voor in Nederland. Bijna de helft (45%) van de Nederlandse vrouwen van 15 jaar of ouder heeft een vorm van fysiek of seksueel geweld ervaren. In Nederland overlijden er jaarlijks meer dan 50 mensen aan huiselijk geweld en meer dan 50 kinderen aan kindermishandeling. Bij moord en doodslag van vrouwen is met 40% de (ex-)man het vaakst de dader. Bij transgender personen liggen de cijfers bijzonder hoog: 42% van de volwassenen heeft in 2019 huiselijk geweld meegemaakt. Elk slachtoffer is er een te veel, en de Nederlandse cijfers liggen aanzienlijk hoger dan het Europees gemiddelde.
Mannenemancipatie en de rol van de overheid
Een halve eeuw nadat de eerste feministen interpersoonlijk en seksueel geweld tot een thema maakten, neemt geweld nog altijd toe. Nog steeds moeten we zorg dragen voor de slachtoffers/overlevers. De vrouwenopvang en hulpverlening komt altijd geld, capaciteit en personeel tekort. Het is dan ook dringend nodig om daar structureel veel meer in te investeren. Maar er is veel meer nodig: We moeten erkennen dat emancipatie ook over jongens en mannen gaat. Om daadwerkelijk iets aan gender-gerelateerd geweld te doen, is het belangrijk om het hele plaatje te bekijken. De context is altijd relevant: het gaat niet slechts over het incident van huiselijk geweld of kindermishandeling, maar het gaat over economische ongelijkheid (vrouwen die niet weg kunnen omdat ze financieel afhankelijk zijn), opvattingen over gender, en de manier waarop onze samenleving en de publieke ruimte is ingericht.
De Nederlandse overheid en de Amsterdamse gemeenteraad hebben een verantwoordelijkheid om geweld tegen meisjes, vrouwen en ook lhbtqia+ mannen en trans mensen tegen te gaan. Bijna al het geld dat er nu wordt geïnvesteerd in justitie en veiligheid wordt geïnvesteerd in bestraffen. De vormen van preventie zijn bij lange na niet structureel genoeg. BIJ1 staat voor een samenleving waarin iedereen zich veilig kan voelen om zich uit te drukken, te kleden, te gedragen en te voelen zoals diegene wil. Dat betekent ook dat wij toe willen naar een wereld waarin mannen veel meer ruimte ervaren in hun gender uitdrukking en ervaring van mens-zijn. Waarin mannelijkheid niet gelijk staat aan stoer zijn, hard zijn of gewelddadig zijn. Waarin er ruimte is voor gevoeligheid, empathie en kwetsbaarheid. Waar mannen zich niet meer misdragen om indruk te maken en geaccepteerd te worden door andere mannen. Waarin woede en frustratie op niet-gewelddadige manieren geuit kunnen worden. En waarin schadelijke opvattingen over mannelijkheid niet bepalen hoe je je partner behandelt.
Het is een goede ontwikkeling dat de Regioaanpak in deze tweede versie veel meer aandacht schenkt aan gender. Teveel van het Nederlandse beleid is op het moment gebaseerd op een gender-neutrale aanpak waarbij wordt weggelaten dat de meerderheid van geweldplegers mannen zijn. Op die manier komt niet ter sprake hoe mannelijkheid kan worden getransformeerd bij de jongens en mannen die neigen tot stoer en grensoverschrijdend gedrag. Gedrag waarmee ze anderen, maar uiteindelijk ook zichzelf schaden.
Een gender-transformatieve aanpak: say what?
BIJ1 is voor een gender-transformatieve aanpak bij het tegengaan van gender-gerelateerd geweld. Deze aanpak wordt door veel Nederlandse en internationale mensenrechten organisaties ingezet als structurele oplossing om gender-gerelateerd geweld uit te bannen. Dit houdt in dat we als samenleving jongens en mannen moeten aanspreken op het feit dat ze bepaald gedrag vertonen, maar ze daarmee ook andere mogelijkheden meegeven. Hun - en ieders - opvattingen over mannelijkheid kunnen zo veranderd worden dat ze meer opties hebben, en dat daadkracht en empathie niet elkaars tegendelen hoeven te zijn. Ook is er bij een gender-transformatieve aanpak aandacht voor het versterken van de positie van vrouwen, het vergroten van de rol van mannen, en het blootleggen en transformeren van ongelijke machtsstructuren. Ook wordt hierin een non-binaire benadering van gender nagestreefd, en wordt gender en seksuele diversiteit erkend.
Deze gender-transformatieve aanpak is belangrijk bij preventie, maar ook bij straffen. Mannen die zich vernederd voelen zullen na een straf niet minder geneigd zijn tot geweld. Ook het onderwijs moet hier een grote rol in gaan spelen. We moeten werken naar een integrale aanpak tegen gender-gerelateerd geweld, huiselijk geweld en kindermishandeling; op interpersoonlijk niveau, op gemeenschapsniveau, op internationaal niveau en op institutioneel niveau. BIJ1 ziet dat er steeds meer mannen zijn die deel van de oplossing willen zijn. De overheid en gemeenten hebben hierin ook een faciliterende taak. Zo pleit BIJ1 ervoor dat de gemeente Amsterdam actief samenwerkt met organisaties als Emancipator en Rutgers, die een gender-transformatieve aanpak hanteren, zowel in het domein van preventie als in het domein van straffen. Ook pleit BIJ1 ervoor dat de projecten die al lopen in het kader van mannenemancipatie bij diversiteit specifiek en expliciet aandacht besteden aan gender-gerelateerd geweld.
Alleen door de problemen rondom gender-gerelateerd geweld bij de wortel aan te pakken, kunnen we er daadwerkelijk iets tegen doen en radicale gelijkwaardigheid waarborgen.
Geschreven door: Marieke Anna Hermsen, fractiemedewerker Amsterdam BIJ1, 9 september 2020
